14-fevarl. Bu kunni ko’plab yoshlar «Sevishganlar kuni» sifatida nishonlashadi. To’g’risini aytadigan bo’lsam, o’zim bu kunni hech qachon nishonlamaganman (kamtarlik yoki manmanlikka yo’ymaysiz degan umiddaman), bu kun bilan bog’liq faqatgina bitta xotira bor. U ham bo’lsa kursdoshimning to’yi bo’lgan sana sifatida. Shu bois yosh tengqurlarimning bu kunni nishonlashlariga hech qachon qarshi bo’lmaganman. Biroq ayrim yoshlarning bu bayramni chegaradan chiqib ketgan holda nishonlashlariga qarshiman. Har narsada me’yor bo’lgani yaxshi. Ko’plab OAVda bu kunni nishonlash bizga to’g’ri kelmasligi haqida yozishadi, ko’rsatishadi. Uni har kim turlicha qabul qilishi ham bor gap.
14-fevarl - «Valentin kuni». Nima uchun aynan shunday kun? Shu bois, bu kun tarixi bilan qiziqib qoldim. Lekin mazkur kun haqida aniq ma’lumotlar yo’qligiga amin bo’ldim. Muqaddas Valentin o‘zi kim? Katoliklar cherkovi Valentin yoki Valentinus nomi bilan eng kamida uchta avliyoni tan oladi, bularning barchasi mashaqqatli o‘lim topganlar. Birinchi rivoyatga ko‘ra, Valentin uchinchi asrda Romda ruhoniy bo‘lgan. Bir vaqtlar imperator Klavdiy II oilali va uylangan erkaklarga nisbatan uylanmagan erkaklarni eng yaxshi askarlar deb hisoblagan va potensial askarlar – yosh yigitlarga uylanishga ruxsat bermagan. Bunday adolatsizlikni tushunib yetgan Valentin Klavdiyga qarshi chiqib, sevishgan yoshlarni yashirin ravishda nikohdan o‘tkazishda davom etgan. Valentinning bu qilmishi ayon bo‘lgach, Klavdiy uni o‘limga mahkum etgan. Ba‘zi tarixiy rivoyatlarga ko‘ra, Valentin xristianlarga rim qamoqxonalaridan qochishda yordam bergani uchun qatl etilgan deb hisoblanadi. Yana bir Rivoyatga ko‘ra, Valentin birinchi «Valentinka» jo‘natgan deb hisoblaydilar. Qamoqda bo‘lganda, deyiladi rivoyatda, Valentin uni ko‘rishga kelgan qamoqxona nazoratchisining qiziga oshiq bo‘lib qoladi. O‘limi oldidan unga «sening Valentining» degan imzo bilan xat yozadi. Bu ibora hozirga qadar valentinkalarda qo‘llaniladi. Aniq bir tarixga ega bo‘lmasada, Valentin afsonalari tufayli O‘rta asrlarda Angliya va Fransiyada eng mashhur avliyo hisoblangan. Yana bir jafokash Valentin o‘zining tabiblik qobiliyati va taomlarga ishqibozligi bilan mashhur bo‘lgan, rivoyatlarga ko‘ra, u faqat mazali dorilar tayyorlagan. Uchinchi Valentin to‘g‘risida ma‘lumot juda kam, faqat uning Afrikada o‘ldirilgani ma‘lum. Ba‘zilarning fikricha, Muqaddas Valentin kuni fevral o‘rtalarida, taxminan miloddan avval 270 yilda Muqaddas Valentin o‘lgan yoki dafn etilgan kunni nishonlash va boshqalarniing fikriga ko‘ra esa, xristianlar cherkovi rimliklarning Lupersatia hosildorlik va tozalanish majusiylik bayramlariga yangi talqin berish maqsadida bayram qilishga qaror qilganlar deb ta‘kidlaydilar. Shu kuni barcha turmushga chiqmagan qizlar romantik she‘rlar yozadilar va ularni yagona bir idishda to‘playdilar, uylanmagan yigitlar esa ko‘zlarini yumib xatni idishdan oladilar. Yangi bunyod bo‘lgan juftliklar kelasi yilga qadar uchrashib yurganlar. Bu bayramda uylar tozalanib, tuz va bug‘doylar sochilgan. Xullas shunaqa.
14-fevral. Shu kuni ko’plab sevishganlar ertalabdan bozorlarga, do’konlarga oshiqadilar. O’zlari yaxshi ko’rgan insoni uchun sovg’alar olishadi. Bu tabiiy xolatga aylanib ulgurgan. Shu kunga oid ba’zi bir statistik ma’lumotlarni ham keltirib o’tmoqni joiz deb topdim. Homiladorlikoldini oluvchi vositalar ishlab chiqarish bilan shug’ullanuvchi Dureks (Durex) kompaniyasi bergan ma’lumotlarga qaraganda, korxona maxsulotlari savdosi 14-fevral kuni 20-30% ga oshadi. Jahonda erkaklar 14-fevral kuni ayollarga nisbatan ikki barobar ko’p pul ishlatishadi. (Erkaklar o’rtacha hisobda $156 va ayollar $85 sovg’alar uchun sarflashadi.) Jahonga mashxur otkritka ishlab chiqaruvchi Holmark (Hallmark) qaramog’ida 80 kishilik ilmiy guruh doimo avvalgi yildagi 14-fevraldagi otkritkalar savdosini tahlil qilib o’tirishadi. Har yili dunyoda 6 yoshdan 10 yoshgacha bo’lgan bolalar 14-fevral kuni 650 million sovg’alar ulashishadi. Bozordagi ba’zi bir tanishlarimdan so’raganimda «Valentin kuni» ayrim bayramlarga nisbatan 2-3 barobar ko’proq savdo bo’lishini ta’kidlab o’tdilar. Yigitlar ko’proq yumshoq o’yinchoqlar, qizlar esa soat sovg’a sotib olishar ekan. Albatta, har yerda har xil. Har kimning o’ziga yarasha didi bor…
14-fevral. Bu kun faqat «Valentin kuni» emas, balki buyuk bobokalonimiz, shox va shoir Zahiriddin Muhammad Boburning tavallud topgan kuni ham sanaladi. OAVda buyuk ajdodimizga tug’ilgan kunlariga atab o’tkazilgan tadbirlar keng yoritiladi. Ko’plab joylarda Bobur kuni keng nishonlanadi. Shaxsiy fikrimcha bu kunni bizda Bobur kuni sifatida nishonlasak nur ustiga a’lo nur bo’lgan bo’lardi.
14-fevral. Men blogpostim orqali kimgadir maslahat berishdan yiroqman. Chunki hali maslahat beradigan yoshga yetganim ham yo’q. Vaqti kelib balki bu kunga atab boshqacharoq maqola ham yozarman. Ammo hozircha qo’limdan kelgani shu. Xo’sh siz nima deb o’ylaysiz, «Valentin kuni»ni nishonlash kerakmikan?
Yusupov Furqat
Manba: furqatyusupov.blogspot.com
